Vai trò của Selen đối với sức khỏe trẻ nhỏ

Tình trạng thiếu kẽm và selen ở trẻ em đang là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở nhiều nước, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Tình hình thiếu selen

Thiếu selen lâm sàng đã được phát hiên từ những năm 1980, các thể lâm sàng do thiếu selen đã được biết tới như bệnh Keshan và Kaschin-beck. Hiện nay các thể lâm sàng do thiếu selen rất hiếm gặp, tuy nhiên tỷ lệ dân số có hàm lượng selen huyết thanh thấp cũng còn rất phổ biến. Các điều tra dịch tễ học chỉ ra rằng phụ nữ có thai và trẻ em 7-10 tuổi có nguy cơ thiếu selenium cao hơn các đối tượng khác. Tại Việt Nam có một số nghiên cứu của Nguyễn Văn Nhiên trên trẻ em kết quả cho thấy: tỷ lệ trẻ em học sinh 11-17 tuổi có hàm lượng selen huyết thanh thấp là 15,9%, một nghiên cứu khác trên trẻ em cấp 1 cho thấy tỷ lệ trẻ có selen huyết thanh thấp là 75,6% và một nghiên cứu trên trẻ em tiền học đường 12-72 tháng ở vùng nông thôn Việt Nam, tỷ lệ thiếu selen là 62,3%. Các nghiên cứu này đều cho thấy có mối liên quan giữa hàm lượng selen huyết thanh thấp và tình trạng thiếu máu ở trẻ em.

Vai trò của selen đối với sức khỏe:

Tình trạng thiếu kẽm và selen ở trẻ em đang là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở nhiều nước, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Theo đó, trên 50% trẻ từ 6 tháng đến 7 tuổi thiếu kẽm huyết thanh và selen tương đối. Nhóm gặp nguy cơ cao nhất là các bé từ 6 tháng đến 17 tháng tuổi và trẻ gặp vấn đề về suy dinh dưỡng, tiêu chảy. Một số nghiên cứu khác cũng đưa ra những con số báo động khi hàm lượng selen huyết thanh thấp ở học sinh THCS là 15,9%, học sinh tiểu học là 75,6%, và trẻ mẫu giáo, mầm non 62,3%.

Vai trò của selen trong dinh dưỡng đã biết đến từ lâu. Trong dinh dưỡng người, selen là một yếu tố cần thiết và là thành phần chính của ít nhất 13 protein có chứa selen. Có thể nhóm lại thành glutathione peroxidase và reductase thioredoxin, là một phần của hệ thống chống oxy hóa của các tế bào. Nó có chức năng quan trọng trong khôi phục hoạt tính của các chất chống các gốc tự do tạo ra trong quá trình oxy hóa, có thể phá hủy tế bào, làm cho quá trình lão hóa nhanh hơn và gây các bệnh mạn tính không lây và ung thư.

Đối với tăng trưởng:

Selen cũng cần cho chuyển hóa Iod, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ selenium huyết thanh thường thấp hơn có ý nghĩa ở các trẻ bị bướu cổ so với trẻ có kích thước tuyến giáp bình thường. Bên cạnh đó selen cũng có chức năng như một loại enzyme, là một phần của quá trình tạo hormone tuyến giáp. Hormon tuyến giáp rất qua trọng trong việc kích thích đầu vào năng lượng, cần thiết cho sự tăng trưởng, phát triển và duy trì. Ảnh hưởng đến chuyển hóa hormone tuyến giáp thể hiện quả sự thay đổi tỷ lệ T3-T4, điều này xuất hiện khi hàm lượng selen huyết thanh giảm xuống dưới 0,9mmol/L.

Đối với miễn dịch:

Selenium đóng vai trò thiết yếu trong men glutathione peroxidase ảnh hưởng đến mọi thành phần của hệ miễn dịch, bao gồm sự phát triển và hoạt động của bạch cầu. Thiếu hụt selenium gây ra ức chế chức năng miễn dịch, ngược lại nếu bổ sung selenium sẽ tăng cường và/hoặc phục hồi khả năng miễn dịch. Thiếu selenium còn ức chế khả năng đề kháng chống nhiễm trùng, hậu quả của suy giảm chức năng bạch cầu và tuyến ức. Ngoài ra selen còn có vai trò trong phục hồi cấu trúc di truyền, tham gia kích hoạt một số enzyme trong hệ thống miễn dịch, giải độc một số kim loại nặng.

Dấu hiệu của thiếu hụt selen:

Thiếu selen ở mức trầm trọng có liên quan đến bệnh Keshan, một bệnh loạn ở tim và tổn thương cơ tim nặng nề, bênh xuất hiện chủ yếu ở trẻ em và phụ nữ trong tuổi sinh đẻ. Bệnh Keshan xuất hiện ở một số vùng của Trung Quốc nơi có nồng độ selenium trong đất trồng rất thấp. Tuy nhiên những tình trạng thiếu selenium trầm trọng như vậy rất hiếm gặp. Thiếu selen mức độ nhẹ thường không có triệu chứng gì đặc biệt, tuy nhiên nó góp phần làm xuất hiện các tổn hại tế bào quan trọng cũng như thúc đẩy quá trình lão hóa và nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa. Thiếu selenium trong chế độ ăn lâu dài có nguy cơ ung thư, bệnh tim và suy giảm miễn dịch.

Nhu cầu selen khuyến nghị cho trẻ em Việt Nam (mcg/ngày):

Đối với trẻ 0-6 tháng nhu cầu selen là 6 mcg/ngày, trẻ 7-12 tháng là 10 mcg/ngày, trẻ 1-3 tuổi là 17 mcg/ngày, trẻ 4-9 tuổi khoảng 20 mcg/ngày, đối với thanh thiếu niên 10-18 tuổi nhu cầu là 26 mcg/ngày ở nữ và 32 mcg/ngày ở nam. (Nguồn: FAO/WHO (2002 và 2004)

Nguồn thực phẩm giàu selen:

Các phủ tạng như thận, gan (chứa từ 0,4 mcg/g tới 1,5 mcg/g), và những thức ăn động vật gồm thịt (từ 0,1 mcg/g đến 0,4 mcg/g) là các nguồn thức ăn chứa nhiều selen. Hàm lượng khá cao trong trong cá và hải sản (20,8 - 40,5 đến mcg/100g) và trứng (40,2 mcg đến 14,9 mcg/100g). Hàm lượng selen ở thịt gia cầm, đậu xanh, thấp ở sữa bò, ngũ cốc, rau và hoa quả.

Công nghệ Bioenrich gióp tăng hàng nghìn lần hàm lượng khoáng vi lượng như kẽm, selen, sắt, … trong mầm các loại đỗ. Gần đây, Công ty CP Biolife đã cho ra đời sản phẩm UpKid từ công nghệ Bioenrich (www.biolife.vn) điều khiển quá trình nảy mầm của hạt đỗ xanh giúp chuyển hóa với hiệu suất tối đa khoáng chất vi lượng kẽm và selen vô cơ sang cấu trúc hữu cơ tự nhiên thân thiện với cơ thể của trẻ nhỏ, tăng khả năng hấp thu hoàn toàn tới 90%, không để lại dư thừa trong cơ thể.

Theo Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Thị Lâm - Phó Viện trưởng, Viện dinh dưỡng Quốc gia